Monarşi ve oligarşi, devlet yönetiminde farklı güç yapılarını temsil eden iki yönetim biçimidir. Bu iki sistem, halkın devlet yönetimindeki rolü, yöneticilerin kimliği ve yetkileri gibi birçok açıdan birbirinden ayrılmaktadır. Peki, monarşi nedir, oligarşi nedir ve aralarındaki farklar nelerdir? İşte bu yönetim biçimlerinin tanımları ve farkları:
Monarşi Nedir?
Monarşi, devletin yönetiminin tek bir kişi tarafından yapıldığı yönetim biçimidir. Fransızca “Monarchie” kelimesinden türetilen bu kavram, Yunanca “tek şef” anlamına gelen “Monos Archein” kelimelerinden alınmıştır. Monarşide devlet başkanı olan kişi genellikle ömrü boyunca yönetimde kalır ve görevini, genellikle soyundan gelen birine devreder. Türkçede bu yönetim biçimine “saltanat” da denir. Monarşi iki ana kategoriye ayrılır:
- Mutlak Monarşi: Bu rejimde, devletin yönetimi tek bir kişiye aittir ve hükümdar, herhangi bir yasa ya da anayasal sınırlama olmaksızın ülkeyi yönetir. Suudi Arabistan ve Vatikan gibi ülkeler, mutlak monarşiye örnek verilebilir.
- Meşruti Monarşi: Kral veya hükümdarın yetkileri anayasa ile sınırlandırılmıştır. Hükümet, halk tarafından seçilen millet meclisinin kararlarına uymak zorundadır. İngiltere, Hollanda ve Japonya gibi ülkelerde bu yönetim biçimi uygulanmaktadır.
Oligarşi Nedir?
Oligarşi, bir ülkenin yönetiminin sadece belirli bir grup tarafından yapıldığı yönetim biçimidir. Yunancadaki “az” ve “yönetim” kelimelerinin birleşiminden türetilmiştir. Oligarşi, genellikle ekonomik, askeri veya siyasi güce sahip olan sınıfların egemenliğidir. Oligarşide, sadece birkaç kişi ya da grup, ülkenin yönetiminde söz sahibidir. Suudi Arabistan, Irak, Suriye, İran gibi ülkeler, oligarşi ile yönetilen ülkelere örnek gösterilebilir.
Monarşi ve Oligarşi Arasındaki Farklar
Monarşi ve oligarşi, yönetimdeki güç yapısı ve yöneticilerin kimliği bakımından farklılıklar gösterir. İşte bu iki yönetim biçimi arasındaki başlıca farklar:
- Yönetim: Monarşide, tek bir kişi (hükümdar) ülkenin yönetiminden sorumludur. Oligarşide ise bir grup insan, çoğunlukla ekonomik veya askeri güce sahip olanlar, ülkeyi yönetir.
- Yöneticinin Kimliği: Monarşide hükümdar, genellikle soyundan gelen biriyle değiştirilir ve ömür boyu iktidarda kalabilir. Oligarşide ise yönetici grup, belirli bir aile ya da seçkin sınıf tarafından oluşturulur.
- Devletin Belirlenmesi: Hem monarşide hem de oligarşide yönetici, seçimle gelmez. Yönetim, miras yoluyla ya da belirli bir grubun seçimiyle şekillenir.
- Halkın Rolü: Hem monarşide hem de oligarşide, halkın devlet yönetiminde herhangi bir etkisi yoktur. Yönetim, halkın iradesine dayalı değildir.
Sonuç
Monarşi ve oligarşi, farklı yönetim biçimleri olmasına rağmen her ikisi de halkın devlet yönetimindeki etkisini sınırlayan sistemlerdir. Monarşide tek bir hükümdar iktidarda olurken, oligarşide bir grup elit güç elindedir. Her iki sistemde de seçimle gelen bir yönetim bulunmaz, yani halkın yönetime katılımı yoktur. Monarşi ve oligarşi arasındaki bu farkları anlamak, devlet yönetim biçimlerini daha iyi kavramaya yardımcı olabilir.
